Dzwoni budzik. Otwierasz oczy, podnosisz się z łóżka i odsłaniasz okno, by zobaczyć, jaka zapowiada się dziś pogoda. Dopiero robi się jasno, a niebo pokryte jest warstwą chmur. Jaki będzie dla Ciebie ten dzień? Czy już na starcie spisujesz go na straty, a może ciągle wierzysz, że lada chwila zza chmur wyjrzy słońce? To, która opcja jest Ci bliższa, zależy od Twojego nastawienia.
Nastawienie to sposób w jaki podchodzimy do różnych sytuacji, rzeczy i innych osób, który wynika z określonego sposobu myślenia i odczuwania. Działanie nastawienia można porównać do filtrów, których używamy, robiąc zakupy przez Internet. W trakcie zakupów aplikując określone filtry, widzimy jedynie te artykuły, produkty, które spełniają określone kryterium. W podobny sposób nastawienie determinuje to, w jaki sposób odbieramy rzeczywistość. Na jakie elementy zwracamy uwagę, na czym będziemy się skupiać w danej sytuacji. Każdego dnia możemy wpływać na to, które nastawienie wybieramy. Jeżeli nasz filtr nastawienia ustawiony jest na elementy pozytywne – łatwiej nam dostrzegać dobre rzeczy, które nas spotykają. Doceniać każdą oznakę postępu i radzić sobie z wyzwaniami. Jeśli jednak nasze nastawienie jest negatywne, skupiamy się na tym, co nie wychodzi i utrudnia działanie. W takim przypadku będziemy widzieć świat w ciemnych barwach, dostrzegając wyłącznie to, co nie działa, nieświadomie ignorując sytuacje, które nie pasują do tego schematu.
Samospełniające się przepowiednie
Badania psychologów wskazują na to, że sposób postrzegania siebie i innych, to jakie nastawienie wobec danej sytuacji czy osób prezentujemy, w istotny sposób wpływa na rzeczywistość. Już w latach 70. XX wieku Rosenthal i Jacobson przeprowadzili badania w amerykańskiej szkole pokazujące efekt samospełniającej się przepowiedni (praca Pygmalion in the classroom z 1968 roku). W ramach tego badania poinformowano nauczycieli, że grupa uczniów została przebadana pod kątem potencjału intelektualnego. Informacja przedstawiona nauczycielom miała wskazywać na to, że określona grupa uczniów ma większe niż inni predyspozycje do osiągania lepszych wyników w nauce. Nauczyciele podświadomie lepiej wspierali bardziej „rokujących” uczniów, przyczyniając się do osiągania przez nich wyższych wyników, mimo początkowo równego poziomu poznawczego. Mimo że późniejsze doniesienia wskazały, że na występowanie tego efektu mają wpływ dodatkowe czynniki (m.in. brak wcześniejszej wiedzy pedagogów o zachowaniu tych uczniów), wnioski z tych badań są cenną wskazówką co do tego, jak duży wpływ na efekty naszych działań mają własne i cudze oczekiwania.
Kiedy w danej sytuacji z góry nastawiamy się na „nie”, zamykamy się na inne opcje, sprowadzając na samego siebie negatywny scenariusz. Ta sama sytuacja oceniana z pozytywnym i negatywnym nastawieniem, może dać dwa inne, czasami zupełnie sprzeczne obrazy zdarzeń. A ponieważ to, w jaki sposób myślimy, wpływa na poziom energii do działania, stopień zaangażowania i radość z czerpanej aktywności – pozytywne nastawienie będzie często skutkować lepszymi wynikami działań, w ten sposób dając efekt samospełniającego się proroctwa.
Zatankuj swój bak
Pozytywne nastawienie może stanowić nasz bak z paliwem potrzebnym do działania. Jednak tak jak potrzebujemy od czasu do czasu zatankować samochód, by móc ruszyć w dalszą trasę, podobnie musimy zadbać o paliwo, jakim jest nasze nastawienie. W pędzie za osiągnięciami, dobrymi wynikami w sporcie, szkole czy pracy często zapominamy zadbać o siebie, zagłębiając się w negatywnych myślach i tracąc energię do działania. Narastające zmęczenie, konieczność sprostania licznym wymaganiom powodują, że przyjęcie odpowiedniego, wspierającego nastawienia, staje się coraz trudniejsze.
Zastanów się, co sprawia, że czujesz się lepiej? Kiedy poprawę w Twoim nastawieniu widzą Twoi najbliżsi? Być może potrzebujesz spędzić więcej czasu z rodziną, przyjaciółmi, posłuchać ulubionych utworów czy pójść na długi spacer. Kiedy czujesz, że zaczynasz widzieć świat wyłącznie w ciemnych barwach, daj sobie czas i przestrzeń, by zrobić coś, dzięki czemu zwykle czujesz się lepiej. Nie czekaj aż całkiem opadniesz z sił. Zatankuj swój bak, by móc podjąć kolejne czekające na Ciebie wyzwania i efektywnie działać z nową energią.
Odwracanie perspektywy
W jaki sposób możesz ćwiczyć włączanie i utrzymywanie korzystnego nastawienia? Poniżej znajdziesz propozycję krótkiego ćwiczenia, które może Ci pomóc odwrócić perspektywę i rozwijać umiejętność odpowiedniego nastrajania Twoich osobistych filtrów.
Wypisz 2-3 rzeczy lub sytuacje, za którymi nie przepadasz i zwykle budzą one w Tobie negatywne emocje. Coś co zazwyczaj Cię niepokoi lub sprawia, że funkcjonujesz mniej efektywnie np. wczesne wstawanie, określona dieta czy czekające Cię wystąpienie publiczne.
- Do każdego z wypisanych elementów spróbuj dopisać, co pozytywnego mogą Ci przynieść. Jakie są wynikające z nich korzyści?
- Szukaj tak długo, aż znajdziesz coś pozytywnego wynikającego z danej sytuacji – albo dającego korzyści w konkretnym momencie, albo procentującego w dłuższej perspektywie czasowej.
- Jeśli mimo wielu prób znalezienia czegoś pozytywnego nadal nie umiesz niczego wskazać, zapytaj o to osoby ze swojego otoczenia np. trenera, kolegów z klasy, współpracownika, swoją rodzinę.
W kolejnym kroku wykorzystaj perspektywę przećwiczoną w tym zadaniu do realnych życiowych sytuacji. Korzystaj z odwracania perspektywy za każdym razem, gdy doświadczasz czegoś, za czym do tej pory nie przepadałeś/przepadałaś. Być może dotychczasowa niechęć wynikała jedynie z Twojego negatywnego nastawienia.